Piše: Arhiepiskop Aleksandar
U našim knjigama smo dokazali da u srednjem vijeku nije postojala priznata srpska crkva što ponajviše dokazuje odluka (“сѹжденїе”), iz rujna 1530. četvorice iztočnih patrijarha – Aleksandrijski Joakim, Antiohijski Mihail, Jeruzalemski Josip i Carigradski Jeremija. Ovu odluku (ἀπόφασις) potpisao je Carigradski patrijarh Jeremija i poslao ju Ohridskom arhiepiskopu Prohoru.
“…A budući da od stara vremena postoje i carski dekreti (hrisovuli) koji potvrđuju da cijela Ipekska dijaceza (τὴν ἐνορίαν) kao i suštinska Srbija pripadaju Ohridskoj arhiepiskupiji, prema sadržaju navedenih potvrda, Sinod odlučuje i proglašava (ἀποφαίνεται), da Ipek (Peć) i cijela pokrajina (ἐνορία) Srbija da budu pod ruku (pod vlašću) svete Ohridske arhiepiskopije, kao što je od početka i do sada tako bilo. I tko od sada pokuša napraviti neku pomutnju zbog njih tko god on bio, da bude izopćen od Svemogućeg Boga i ne će mu biti oprošteno niti u sadašnjem niti u budućem vijeku i njegova će sudbina biti skupa s izdajnikom Judom. Rujan 7039. (1531.)”
Srpska „povijest” tvrdi kako je Ipekska (Pećka) arhiepiskopija bila priznata srpska crkva ali do godine 1531. nije bila. Ne postoji dokument kojim bi ona dobila autokefalnost od (Bugarske) Ohridske arhiepiskopije ali zna se da je ta Crkva kasnije ipak dobila priznanje. Problem nije u njenom priznavanju nego u tome što nije bila srpska. O Pećkoj patrijarhiji nitko ne govori na temelju kojeg je crkvenog dokumenta ona dobila dozvolu od bugarske Ohridske arhiepiskopije kao Crkve-majke za odvajanje od nje. Sad se o Pećkoj patrijarhiji u RH prihvaća mišljenje da je to bila neka srpska crkva – nitko ne pokušava objasniti zašto osmanski dokumenti govore o njoj kao „Pećkoj patrijarhji Ugarskih zemalja”.
Apsolutno nemoguće je bilo gdje u povijesnim knjigama ili enciklopedijama pisanim na teritoriju bivše Jugoslavije pronaći potpuni naziv Crkve koju se skraćeno naziva Pećkom patrijarhijom i koja je navodno srpska.
Godine 1741. po narudžbi Pećkog patrijarha Arsenija IV. u Beču je objavljena knjiga pod naslovom „Stematografija“ čiji je autor Bugarin Hristofor Žefarović (Христофoръ Жефаровичъ), a njen jezik je crkveno-slavenski. Nije srpski jer tada srpski jezik još ne postoji. Žefarović navodi kakva je službena titula Pečkog patrijarha Arsenija IV. – „Arhiepiskop i patrijarh svih Srba, (dijela) Bugara, Zapadnog Pomorija (dio Slavonije), Dalmacije, Bosne, obje strane Dunava i cijelog Ilirika”. Dakle pored ostalih spominju se i Srbi ali ništa od Srpske pravoslavne crkve ili „Srpske” Pećke patrijarhije.
Grb Pećke patrijarhije iz 1741.
U sredini je srpski orao ali s obije strane su dva bugarska lava, svaki od njih veći od orla. Iznad njih gore desno je hrvatska šahovnica.
Bez obzira na to da su u ono vrijeme dio Bugara (Turnovska arhiepiskopija) podređeni Carigradskoj patrijarhiji i (Ohridskoj) Arhiepiskopiji Prve Justinijane i cijele Bugarske ipak onaj dio koji ostaje podređen Pećkoj patrijarhiji čini znatnu većinu u usporedbi sa „SVIH Srba“, kojih je godine 1718. po procjeni austrijske vlade bilo svega 40 000, a Bugara je bilo 3,5 milijuna, dakle 90 puta više.
Hrvata je tada ipak bilo nešto manje od Bugara – 2,5 milijuna, samo 60 puta više od Srba! Unatoč svemu navedenomu Hrvatska enciklopedija govori kako je Pećka patrijarhija bila srpska crkva.
Više smo puta na temelju naših znanja o crkvenim kanonima, pravilima, odnosima Crkva – država kao i o svijetskoj povijesti upućivali na nekanoničnost srpske crkve i neutemeljenog svojatanja tuđih teritorija. Nedavno smo dobili knjigu koji je objavio prota Jovan Jeremić, „Gde je Karlovačka mitropolija? Šta da se radi?”, Srijemski Karlovci, Manastirska štamparija, 1923. Prota Jovan Jeremić, koji je u svom vremenu bio najveći stručnjak za kanonskom pravo, gle čudo potvrđuje sve što smo mi pisali. Hrvatskim povijesničarima je uvijek bilo najbitnije mišljenje srpskih povijesničara i nikako nam nije jasno kako to da ne znaju što je prota Jeremić (na srpskom) pisao.
naslovnica knjige prote Jovana Jeremića: “Gdje je Karlovačka metropolija?”
Slijedi cijelo poglavlje Jeremićeve knjige. Mijenjali smo samo pismo (preslovili smo na gajicu).
Patrijarhove titule i Karlovačka Mitropolija
Mentalitet i naročito juridički mentalitet nekih naših crkvenih krugova, njihova metoda, pa i pravna etika, u rešavanju crkvenih pitanja, karakterisani su i ilustrovani su i u titulima današnjega Patrijarha Njegove Svetosti gospodina Dimitrija. Karlovačka Mitropolija stoji u svezi s tim titulama. Zato ćemo i o njima koju da reknemo.
Najpre ćemo kronološkim redom da prikažemo evoluciju i metamorfoziranje titule Prvog Srpskog Patrijarha u ujedinjenoj Srpskoj Crkvi.
Ukazom izdanim na dan Sabora Srpskih Prosvetitelja 1920 godine, rešeno je i određeno je da se poglavar vaspostavljene Srpske Patrijaršije zove: „Srpski Patrijarh pravoslavne crkve (Nije srpska op.a.) Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca”.
Ukazom od 20 0ktombra 1920 g. sazvan je sabor radi izbora „Srpskog Patrijarha”.
Privremenom uredbom o Srpskoj Patrijaršiji od 20 oktobra 1920 g., članom 1., određeno je, da „na čelu Srpske Patrijaršije stoji Srpski Patrijarh kao poglavar celokupne srpske pravoslavne Crkve”.
Ukazom od 12 novembra 1920 g., potvrđen je izbor Njegovog Visokopreosveštenstva Arhiepiskopa Beogradskog i Mitropolita Srbije, za Srpskog Patrijarha.
Dakle? Sva privedena državna akta dokazuju, da je na čelu Srpske Patrijaršije Srpski Patrijarh, a poslednji akt priznaje patrijarha još samo za Arhiepiskopa Beogradskog i Mitropolita Srbije.
O tituli Patrijarhovoj crkvenog akta u tom vremenu nema.
Kad, 25 decembra 1920. g. izdaje Njegova svetost Patrijarh Dimitrije Božićnu poslanicu, izdaje ju kao „Božjom voljom prvi Srpski patrijarh, Arhiepiskop Pećki i Karlovački i Mitropolit Beogradski”. A već na Vaskrs, 18 aprila 1921. g., Patrijarh izdaje Uskršnju poslanicu samo kao „Patrijarh Srpski”
U zvaničnom Glasniku Srpske Patrijaršije od 1.(14.) maja 1921. g., otštampan je jedan stečaj (bez datuma) pod Sin. Br. 314 i 315 – 1921., na kojem je potpisan Arhiepiskop Beogradski, Patrijarh Srpski.
Dopisom od 29 oktombra 1921. g. Broj 1445. saopštava Nj. Sv. Patrijarh Dimitrije vikarnom episkopu Arhidijaceze Karlovačke, da se sva akta koja se upućuju Njeg. Svetosti Patrijarhu i Arhidijacezanu (!) imaju adresovati: „Njegovoj Svetosti Arhiepiskopu Pećskom, Mitropolitu Beogradskom i Karlovačkom i Patrijarhu Srpskom”(2).
A Božićnju poslanicu g. 1921 izdaje Nj. Svetost Patrijarh Dimitrije kao „Prvi Srpski Patrijarh, Arhiepiskop Pećski i Mitropoit Beogradsko-Karlovački”. Tako sebe tituliše Nj. Svetost Patrijarh Dimitrije i danas.
Posle ovako evolucionisane metamorfozirane, širene, sužavane i opet širene title Prvog Srpskog Patrijarha ujedinjene Srpske Pravoslavne Crkve, nameće se pitanje i traži se odgovor: Na kojem pravnom temelju i sa kojim kanonskim opravdanjem je dolazilo do tih evolucija i metamorfoza, a naročito do titula „Arhiepiskopa Pećskog i Karlovačkog, a zatim do Arhiepiskopa Pećskog, i Mitropolita Beograsko-Karlovačkog?
Ko je te titule ustanovljavao i davao? Ko ih je menjao, širio, sužavao i opet širio i zasada stabilizirao na titulu „Arhiepiskopa Pećskog, Mitropolita Beogradsko-Karlovačkog i Patrijarha Srpskog”? Velimo zasada stabilizirao, jer ko zna, da se titula neće, preko noći, menjati u pravcu novog širenja i sužavanja.
Ne može se prećutati, kao što se ne sme ni ignorovati fakat, da je titula Arhiepiskopa davana i priznavana „radi znatnosti gradova u kojima su dotični episkopi i poglavare oblasne i avtokefalne crkve imali svoje katedre”(3). Dakle, da se je titulom Arhiepiskopa jednoga grada mogao odlikovati samo episkop koji je u tom gradu imao svoju katedru. Ovaj momenat i uslov za davanje i dobijanje titule Arhiepiskopa, odlučan je u ocenjivanju kanonične i pravne valjanosti titule i Prvog Srpskog Patrijarha u vaspostavljenoj Srpskoj Patrijaršiji, kao Arhiepiskopa Pećskog i Arhiepiskopa Karlovačkog.
Titula današnjega Srpskog Patrijarha, najpre kao Arhiepiskopa Pećskog i Karlovačkog, a posle samo kao Arhiepiskopa Pećskog, protukanonična je, dakle i nekanonična je, pored svoje nekanonične provencijencije, i zato, jer je Peć danas katedra zasebnog episkopa, episkopa Pećskog, sa katedrom u Peći. A (Srijemski) Karlovci su bili i danas su katedra Karlovačkog Arhiepiskopa i Mitropolita, kao Karlovačkog dijacezana, te je protikanonična i nekanonična i titula današnjeg Srpskog Patrijarha, kad se u nju unosi bilo „i Arhiepiskop Karlovački” bilo „Mitropolit Beogradsko-Karlovački”. Protikanonična i nekanonična je titula „Mitropolita Beogradsko-Karlovačkog” i zato, jer Karlovačka Mitropolija nije spojena sa Mitropolijom Beogradskom.
Nova je Crkva u novoj državi stvorena „Sa provincijalnim mantalitetima i tendencijama, a sa metodama ignorovanja pravnih načela i postojećega pravnoga stanja; sa metodama ignorovanja crkvenih kanona i pozitivnih zakonskih propisa”.
Sve je ovo (i još puno toga) protojerej Jovan Jeremić napisao godine 1923, pet godina nakon tzv. ujedinjenja svih „srpskih“ crkava u novoj Autokefalnoj ujedinjenoj srpskoj pravoslavnoj crkvi Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca. „Kako opet brzo?! Kao da čujemo sa mnogih strana. Zar pet godina čekanja, pa brzo? Pet godina je mnogo, ali ne treba zaboraviti, da je u to mnogo godina malo rađeno, još manje razmišljano, najmanje dobra urađeno, a mnogo zapleteno i kvareno.”
Moramo ipak privući pozornost čitatelja da „… 25 decembra 1920. g. izdaje Njegova svetost Patrijarh Dimitrije Božićnu poslanicu, … kao „Božjom voljom prvi Srpski patrijarh, Arhiepiskop Pećski i Karlovački i Mitropolit Beogradski”.
Sam o sebi patrijarh Dimitrije govori kao o PRVOM Srpskom patrijarhu što potvrđuje da prije njega nije bilo srpskog patrijarha dakle nije postojala priznata srpska crkva pod bilo kojem imenu pa niti kao SPC.
Zaključuje prota Jovan Jeremić: „A dotle se čudimo, koje su i u članku 7 Uredne od 13 decembra 1920 g. mogle videti tu smrtnu presudu (Karlovačkoj mitropoliji – op.a.). Čuditi se moramo i ušima, koje iz tog članka 7 čuju večnuju pamjat Karlovačkoj Mitropoliji. Razrok je pogled tih tamnih i mutnih pravnih očiju. Velika je egzotičnost tih juridičkih ušiju! Jer velik je apetit nekih na Karlovačku Mitropoliju i njezine prinadležnosti. Apetit gutanja, konsumiranja i potčinjavanja, okupiranja i anektiranja …Sve u vidu česnosti, bratstva i Jedinstva …”
Zaključujemo mi riječima Katonovog pravila: Quod initio vitiosum est, non potest tractu temporis convalescere. (Što je u početku nevaljano, ne može tijekom vremena postati valjano).
HRVATSKI ARHIEPISKOP †ALEKSANDAR
HOP
