U znaku “plavog sata”
Pariški muzej Marmottan, do 25 srpnja predstavlja prvu, monografsku izložbu u Francuskoj posvećenu jednom od najprivlačnijih i najnadarenijih danskih slikara,
Pederu Servanu Kroyeru/1851-1909/.
Suvremenik slavnog Vilhema Hammershoi/1865-1916/,Kroyer se zanimao za ulične scene, događaje na obali mora, sastajanja u parkovima…dok je njegov prijatelj savršeno oslikavao unutrašnjosti.
Vise od 60 remek djela došlo u Marmottan iz rodnog mu Skagena ali i iz muzeja u Copenhagenu, Göteborgu, Alkersum-Törhrti, Lübecku, Kielu i Parizu, gdje je umjetnik studirao, slave neponovljivog interpreta “plavog sata”, meteorološkog fenomena koji se pojavljuje prije sumraka i širi po dalekim, morskim ivicama.
Učenik Frederika Vermeirena pohađao je dansku Umjetničku akademiju i usavršavao se u Parizu, kod Léona Bonneta, Kroyer je ostvario uspješnu, dvostruku karijeru u Copenhagenu i Gradu svjetlosti! Od 1882 godine, najviše vremena provodi u svom rodnom selu Skagenu, koje dobiva posebnu umjetničku koloniju, poznatu kao Skagenska škola.
Na sjeveru Danske, tamo gdje se morski vrtlozi prožimaju, Skagen posjeduje neobičnu svjetlost, kristalnu i beskrajnu.
Pariški muzej je izložio djela iz tog perioda, s mnoštvom slikarevih portreta poput onog koji je ostvario Laurits Tuxen ali i autoportreta sa suprugom Marie.
Tu su i dune Grenne, Djevojčica koja stoji na plazi/1884/ i različiti detalji ribarskog načina rada i postojanja.
Skice skromnih dimenzija, ostvarene u direkt ali i velika platna koja reflektiraju slikarev kreativni proces.
Pokazivanje djelatnosti “na čistom zraku”ili ateljeu su prikazani kao umjetnikov, jedinstveni teatar aktivnosti.
Kroyer je provodio mnogo sati na plaži, nepomičan iza svog platna na koje je prenosio viđeno i primjereno ! Razvlačenje ribarskih mreža, čiščenje, prodaju. Pred sumrak bi ovjekovječio “plavi sat”, posebno na kraju proljeća pa djecu sto se igraju uz more.
Slavan i slavljen
Peder Servan Kroyer je među najpoznatijim umjetnicima svoga vremena. Za trajanja 1880 godina spada među najutjecajnije slikare “na čistom zraku” i naturaliste na sjeveru, poput Šveđanina Andersa Zorna, dvojice Norvežana Erika Werenskolda i Christiana Krohga, pa Finca Alberta Edelfelta.
Usvojio je naturalizam studirajući u Francuskoj, nakon dugogodišnjeg obrazovanja na Kraljevskoj Akademiji Likovnih Umjetnosti u Copenhagenu. Bio je nadahnut djelatnostima danskog pisca i kritičara Georga Brandesa, koji je utjecao na mnoštvo umjetnika sa sjevera Starog kontinenta.
Brandes je jedan od začetnika pokreta koji se u Skandinaviji naziva “moderni prodor”. Zahvaljujući njemu, mladi umjetnici su dovodili u pitanje značenja i moralne norme zastarjelih sadržaja romantičnog nadahnuća, koje su energično udaljavali! Poznati Emile Zola je nadahnjivao Kroyera , isto kao i galski umjetnik Jules Bastirn-Lepage koji mu je bio i model, usprkos preranom iščeznuću 1884 godine.
Romantične scene i sjaj velikih gradova ne zanima Kroyera koji radije ovjekovječava skromne radnike i seosko postojanje, odnosno, naturalistički način življenja.
Kasnije se umjetnik posvetio ugođajima plavih tonova, viđenih na plazi u Skagenu. Nije izostavljao ni raskošne vrtove pa je na platna prenosio sunčeve odsjaje koji. se odražavaju na licu, stvarajući predivne, ali kontrastne motive, svjetlosti i tame.
Izložba se održava pod pokroviteljstvom kraljice Margrethe II od Danske.
Džana Mujadžić iz Pariza za HOP
